Khi nền kinh tế VN phá kỷ lục tổng xuất-nhập khẩu lớn hơn 200% của GDP

Đó là phát biểu chiều ngày 19/12/2017, ông Phó thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ hân hoan khoe khoang thành tích dự kiến hết năm 2017, tổng xuất nhập khẩu của VN sẽ vượt con số 410 tỷ $.

Có lẽ tôi sẽ phân tích ngắn gọn về rủi ro này. Với thành tích xuất nhập khẩu đạt được 410 tỷ $ so với cái GDP năm 2016 là 203 tỷ $ thì trên thế giới rất hiếm có quốc gia nào đạt được con số như vậy nếu so sánh chính xác nhất là tính vào cái GDP của quốc gia đó. Đó là chỉ tính mức xuất khẩu không thôi của VN đã đạt gần như bằng 100% GDP của họ. Và vế bên kia thì nhập khẩu cũng không kém con số xuất khẩu. Đó là trên thế giới chưa từng có quốc gia nào làm lên điều kỳ tích này.

Ta thử so sánh một vài nước mà chuyên gia VN hay neo vào đó, cụ thể là nền kinh tế Mỹ. Trước hết tôi nhắc lại là GDP của Mỹ năm 2016 đạt 18.569,10 tỷ $, là nền kinh tế lớn nhất thế giới, thì năm 2016, tổng xuất nhập khẩu của Mỹ đi từ chính thức chỉ đạt được con số 3,7 ngàn tỷ $. Nếu tính tất cả các chi phí khác thì con số chính xác sẽ là 4,9 ngàn tỷ $. Đó là Mỹ nhập khẩu được 2,7 ngàn tỷ $ (tính cả cả hàng hoá và dịch vụ), và xuất khẩu của Mỹ chỉ đạt được con số 2,2 ngàn tỷ $. Tức là Mỹ là cường quốc xuất khẩu đứng hạng 2 hay gần như đồng hạng với khối kinh tế EU của 28 quốc gia. Và chỉ xếp sau TQ về năng lực xuất khẩu. Tuy nhiên chỉ có chưa tới 1,01% các công ty Mỹ tham gia xuất khẩu thôi, tức là lấy tròn số thực tế chỉ có 1% các công ty Mỹ tham gia xuất khẩu. Tuy nhiên Mỹ lại là quốc gia nhập khẩu hàng hóa nhiều nhất thế giới, và xếp thứ hai là 28 nước khối liên minh kinh tế của EU. Thực tế xuất khẩu của Mỹ chỉ chiếm con số dao động ở ngưỡng 13%-13,7% so với GDP của Mỹ thôi. Bởi vì tính hết phí tổn của tổng xuất nhập khẩu của Mỹ năm 2016 là 4,9 ngàn tỷ $ so với GDP gần 18,6 ngàn tỷ $ năm 2016 thì cho thấy con số xuất nhập khẩu của VN quả là đáng kinh ngạc. Hãy cận thận, thực tế vài năm gần đây khói kinh tế EU mới là nhà vô địch nhập khẩu nhiều hàng hóa nhất thế giới và Mỹ chỉ xếp thứ 2 thôi, EU họ chỉ mất ngôi vị số 1 đó gần đây thôi, có lẽ năm 2017 ngôi vương đó Mỹ sẽ phải nhường lại cho EU, vì dù sao khối kinh tế này có tới 28 nước.

Nếu so sánh với nước Đức. Đó là Đức mới là cường cuốc xuất khẩu vô địch thế giới đạt thặng dư thương mại cũng vô địch thế giới mà khó có nước nào so bì được nếu so với tỷ lệ GDP của họ. Tuy nhiên xuất khẩu của nền kinh tế Đức cũng chỉ chiếm phân nửa của sản lượng kinh tế Đức thôi. Chẳng hạn năm 2016, tổng xuất nhập khẩu của nền kinh tế Đức chỉ đạt 2.159 tỷ EUR, so với con số Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Đức là 3.466,76 tỷ $, và Đức xuất khẩu được 1.204 tỷ EUR, trong khi nhập khẩu chỉ khoảng 955 tỷ EUR. Đạt thặng dư thương mại tới 249 tỷ EUR. Hồ sơ kinh tế ngoại thương của nước Đức với đầy đủ chi tiết các năm tôi cung cập cho bạn đọc nguyên cứu sâu hơn về nó, bạn đọc truy cập ở đây: https://www.destatis.de/EN/FactsFigures/Indicators/LongTermSeries/ForeignTrade/lrahl01.html , Đức chưa khi nào bị thâm hụt thương mại kể từ năm 1952 mà họ luôn đạt thặng dư thương mại, đó là kỳ tích rất đáng nể bởi phẩm chất hàng hóa và năng lực cạnh tranh rất cao độ của hàng hóa do Đức sản xuất.

Nhật cũng là cường quốc xuất khẩu, nhưng xuất khẩu của Nhật cũng chỉ chiếm 17,5%-18,6% của GDP thôi. Điều này cũng dễ giải thích, có lẽ người tiêu dùng hàng hóa ở VN đang dùng hàng Nhật thì sẽ cảm nhận ra là nó bán rất nhiều từ hàng điện tử, ti vi, cơ khí, linh kiện cơ khía, điện tử, và nhất là xe hơi, xe ô tô tải,…nhưng xuất khẩu hàng hóa của Nhật vào VN không nhiều, là không đáng bao nhiêu cả so với tỷ lệ mà các nước khác nhập khẩu hàng hóa của Nhật. Có lẽ VN nhập khẩu hàng hóa của TQ là nhiều nhất.

Trong hồ sơ kiểm kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam trình bày là VN dồn tổng lực xuất khẩu và nhập khẩu hao tổn lớn hơn con số 400 tỷ $ trong 11 tháng của năm 2017 thì đạt thặng dư thương mại được 3,17 tỷ $. Nhưng lại bị thâm hụt thương mại với TQ tới con số 21,6 tỷ $ dù có giảm dần. Qua đó cho thấy VN đang bán sức lao động, tài nguyên và con người quá lớn lao để nuôi TQ, tức là bán buôn dư được đồng nào thì đem dâng hết cho TQ đồng đấy.

Hãy nhớ rằng kể từ khi ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đương chức Tổng bí thư từ năm 2011 cho tới nay thì VN thân TQ quá mức từ kinh tế cho đến chính trị có lẽ khoảng thời gian đó VN nhập siêu, tức là hay bị thâm hụt thương mại với TQ một con số khổng lồ ước đoán cả hàng trăm tỷ $. Nó bào mòn mọi thứ cho đất nước VN này mà ít ai thấy ra vì bị TQ ăn mòn quá nhiều mà lẽ ra các nước khác như Thailand, Malaysia,… nếu họ xuất khẩu như VN thì họ đã có trong tay khối dự trữ ngoại hối rất lớn. VN cũng vậy, nếu ít lệ thuộc TQ, có lẽ VN bây giờ có trong tay kho dự trữ ngoại tệ cực lớn là đủ khả năng tài trợ những dự án đầu tư hàng tỷ $ mà không cần đi xin hay đi vay ODA của thiên hạ.

Hiện nay thực tế hai thị trường xuất khẩu lớn nhất của VN là dẫn đầu thị trường Mỹ, thứ hai là EU họ chỉ rút thẻ vàng cảnh cáo một số hàng hóa xuất khẩu VN, chứ họ chưa siết lại, có lẽ chuyện siết lại thương mại của Mỹ, EU thì VN sẽ đối mặt rủi ro quá cao. Đó là tử huyệt cho nền kinh tế cột chặt vào ngoại thương của VN là dễ bị tổn thất khi thị trường nhập khẩu bên ngoài yếu đi.

VN hiện nay đang đối mặt nhiều thứ rủi ro là xuất khẩu quá lớn lao mà không thu được bao nhiêu ngoại tệ, trái lại còn bị thâm hụt thương mại, nhất là luôn bị nhập siêu từ TQ. Có lẽ về dài vài năm nữa là VN sẽ trả giá rất đắt là tài nguyên khoáng sản sẽ cạn kiệt là VN phải tính đến chuyện trả giá phí tổn rất cao là phải đi nhập khẩu những thứ mà VN trước đây dư thừa như than đá, quặng sắt, dầu khí, và rất nhiều thứ khác, và phải nhập khẩu lại của thiên hạ với giá đắt, như nhập than đá, hay các sản phẩm từ bauxite. Thậm chí là cả cát xây dựng,…đầy tốn kém, vì chỉ biết xuất khẩu thô dựa vào tài nguyên hoặc nhập khẩu sản phẩm sẵn có của TQ để gia công rồi xuất khẩu giúp TQ ăn ké của họ vài phần trăm, đã thế còn dồn tiền thu được xuất khẩu nhờ bán hàng của sản phẩm có sẵn của VN đạt thặng dư thương mại mang qua thanh toán cho TQ,…

Đấy là hố đen vực sâu cho chứng bệnh nghiện xuất khẩu kém phẩm chất, còn Samsung tại VN thì quan chức cứ tưởng là của mình, thực tế Samsung hưởng lợi nhờ thuế thấp, và các thị trường nhập khẩu không áp thuế cao với mặt hàng này được sản xuất ở VN. Tuy nhiên về dài nếu Samsung rút đầu tư thì con số xuất khẩu của VN trên 100% kia phải giảm xuống. Nó cũng tốt thôi, để VN chấn chỉnh lại đầu máy kinh tế mà để xuất khẩu giảm xuống cỡ 60% của GDP thôi mà lo chú ý tới thương hiệu và thị trường tiêu dùng lớn lao trong nước hơn 92,7 triệu dân đủ để nâng đỡ cho kinh tế. Thay vì cứ lo xuất khẩu bằng mọi giá rồi nhập khẩu còn cao hơn xuất khẩu mà cả hai thứ đó còn cao hơn cả 100% của GDP thì quả là rất đáng báo động cho VN về dài là đất nước này không còn thứ gì về tài nguyên để đảm bảo cho an ninh chiến lược phát triển kinh tế bền vững.

Tôi thì nghiệm ra rằng quan chức lãnh đạo cấp cao VN họ không có cái đầu tư duy chiến lược trong kế hoạch vạch ra cho nền kinh tế đi hướng nào, mà họ chỉ có tuy duy mỗi một thứ là dựa vào tài nguyên để phát triển kinh tế bất chấp lời lỗ thì quá rủi ro và hao tổn quá lớn về mọi thứ.