Nói tiếp về các đặc khu kinh tế Việt Nam mà người ta cần chú ý

Nếu quan chức VN muốn biết được đáp số về đặc khu kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc thì sang UK mà tham khảo tư vấn của họ, vì UK là người quản lý mô hình kinh tế rực rỡ của Hồng Kông hơn 1,5 thế kỷ cho tới khi UK trao trả lại Hồng Kông cho TQ năm 1997. Khi đó dù TQ đã thí điểm mô hình đặc khu kinh tế Thượng Hải, Thẩm Quyến, nhưng thực chất nó chỉ thành công kể từ khi TQ bắt chước mô hình kinh tế của Hồng Kông dạy lại (tức là các chuyên gia điều tiết kinh tế và các giáo sư đại học Hồng Kông dạy dỗ cho người TQ cải sửa lại mô hình đặc khu kinh tế).

Chuyện nữa là tôi để lại món bảo bối về phát triển mô hình kinh tế đặc khu thì có lẽ quan chức VN nên đọc lại các bài viết thất lạc của Giáo sư Kinh tế học người Mỹ Milton Friedman, ông là giáo sư kinh tế học lỗi lạc thiên tài nhất của nước Mỹ, và đã từng giảng dạy kinh tế học tại các trường đại học hàng đầu nổi tiếng nhất của nước Anh và nước Mỹ, ông cũng đoạt Giải thưởng Nobel về khoa học kinh tế (năm 1976), và nhiều huy chương đeo nặng trĩu. Rất tiếc là ông đã qua đời năm 2006.

Bởi lẽ Milton Friedman từng nói: "If you want to see capitalism in action, go to Hong Kong -- Nếu bạn muốn xem chủ nghĩa tư bản đang hoạt động, hãy đến Hồng Kông". Ông viết nó vào năm 1990 với lý luận rằng nền kinh tế Hồng Kông có lẽ là ví dụ tốt nhất biểu tượng về nền kinh tế thị trường tự do tư bản. http://asderathoslchaimclassicalliberalism.blogspot.com/2010/03/milton-freidman.html  

Tuy nhiên nó mâu thuẫn là trong hành động mới đây, chính quyền VN ra luật an ninh mạng, vi phạm nhiều điều cản trở cho sự phát triển kinh tế, nhất là mâu thuẫn với kinh tế tự do tư bản, mà tôi còn mỉa mai là hậu quả nó còn đánh sụt vài điểm phần trăm tăng trưởng kinh tế của VN, không hiểu ai là người đứng sau thiết kế “luật an ninh mạng” đó nhỉ, vì nó mâu thuẫn khi ký cam kết với quốc tế khi VN gia nhập các hiệp thương mại định kinh tế, kể cả WTO, mà cho dù cái luật an ninh mạng đó có thi hành đi nữa và các đặc khu kinh tế VN lập ra và thông qua đi nữa sẽ khó mà thu hút đầu tư từ các công ty công nghệ Mỹ tới VN, kể cả các công ty Âu châu, vì luật pháp của mỗi tiểu bang hay cả liên bang Mỹ cấm tất cả các công ty Mỹ khi tham gia thương mại đầu tư tới các nước đó có quá nhiều vi phạm quyền tự do thông tin, vì cả người nước ngoài cũng bị hạn chế nếu Google họ chặn truy cập ở VN thì chắc chắn chẳng có ai là chuyên gia hay nhà đầu tư nước ngoài như Mỹ và Tây phương tới các đặc khu kinh tế VN đầu tư cả, kể cả các vùng khác của VN.

Hãy nhớ rằng TQ họ khác VN là họ đã xây dựng cái mạng nội địa WeChat và Baidu Tieba để phục vụ cho số dân 1,4 tỷ người của họ, trong khi VN chưa có bất cứ nền móng nào về công cụ tìm kiếm thay thế Google, Facebook,…mà ngày nay ngay cả Ấn Độ, Hồng Kông, hay các cường quốc kinh tế và công nghệ khác vẫn phụ thuộc vào Google, Facebook. Và nó còn mâu thuẫn hơn khi VN vẽ ra sự đeo đuổi công nghệ Blockchain, rồi mơ làm thung lũng điện tử Silicon thì quả là hài kịch mà tôi ví von “nền kinh tế có cái đuôi đi trước cái đầu". Có lẽ ở VN hiện nay muốn kinh tế phát triển thì người ta cần đuổi hết những thành phần bảo thủ giáo điều này ra khỏi chức quyền làm kinh tế, vì họ kém tài lười suy nghĩ, thiếu trí tuệ nên muốn kéo cả quốc gia trì trệ theo họ, đó là điều cần chấm dứt, vì không ai để những kẻ đó bám quyền thêm 1 hay 2 nhiệm kỳ nữa thì mất cả 1 thập kỷ trì trệ...

Trở lại hồ sơ dự trữ ngoại hối và rủi ro tỷ giá của VN trong đầu tháng 6/2018

Trong Economic analysis (Phân tích kinh tế); Phân tích tiền tệ (Monetary analysis); Liquidity analysis (Phân tích thanh khoản) các nước Đông Nam Á hiện nay thì người ta bắt đầu nói nhiều đến sự bất ổn của các nhất là Indonesia khi quốc gia này đang lo ngại sự sụt giá quá mạnh của đồng Rupiah của Indonesia có ký hiệu hối đoái quốc tế là IDR, kế đến là Malaysia thì quốc gia này đang đối mặt rủi ro nợ trái phiếu chính phủ khoảng 17 tỷ USD đáo hạn ngắn có kỳ hạn vay phải trả dồn dập 15 tháng trở lại. Tuy nhiên các nhà phân tích hay các quỹ thị trường giao dịch trái phiếu, hay cả IMF, WB lại chưa xếp hạng VN vào mức rủi ro, và cũng chỉ xếp sau sự rủi ro là Indonesia, Malaysia và VN.

Lý do cũng dễ hiểu là hiện nay rất ít hoặc hầu hết các chuyên gia kinh tế VN, kể cả những người nhà của Bộ Tài chính, NHNN của VN họ cũng không biết thực sự VN đang nắm trong tay bao nhiêu tỷ USD dự trữ ngoại hối thực sự, và bao nhiêu trong số đó là nắm giữ trái phiếu bằng tài sản Mỹ như trái phiếu kho bạc.

Về bối cảnh hồ sơ tôi phân tích trở lại hồ sơ thị trường trái phiếu của VN thì rất lấy làm kinh ngạc là hiện nay VN tăng cường cất giữ dự trữ ngọa hối của họ niêm yết bằng đồng USD tăng đột biến và chỉ xếp thứ 4 là sau Singapore – 119 tỷ USD, Thailand – 57 tỷ USD, Philippines – 31 tỷ USD, Indonesia – 25 tỷ USD và đứng trước Malaysia – 14 tỷ USD (VN hiện nay đã tích trữ được 20,5 tỷ USD trái phiếu kho bạc Mỹ).

Đó là chuyện đáng kinh ngạc khi mới cuối năm ngoái thì VN chỉ đầu tư mua nợ của Mỹ khoảng 14,7 tỷ USD. Vì cuối năm 2015 trước đây khi TQ phá giá đồng RMB để cứu nguy thị trường cổ phiếu và trái phiếu bị bán tháo là giữa tháng 6 kéo dài tới tháng 12/2015 và kéo sang cả đầu năm 2016 thì khi đó VN bán tài sản Mỹ lấy USD về nhà cấp cứu thị trường cũng như chặn đà sụt giá đồng nội tệ VND thì khi đó dự trữ ngoại hối của VN tích trữ bằng trái phiếu kho bạc Mỹ chỉ còn 12,3 tỷ USD. VN tích trữ trái phiếu Mỹ mức thấp nhất kể từ khi công khai tài sản đầu tư này là vào tháng 2/2014 khi đó chỉ có 10,4 tỷ USD. Trong thời gian gần đây, việc NHNN công bố quy mô dự trữ ngoại hối quốc gia liên tục tăng lên hơn 63,5 tỷ USD là những yếu tố góp phần thu hút vốn đầu tư nước ngoài… thì tuyên bố đó chẳng có bất cứ giá trị nào cả, Vì họ chẳng chứng minh được ngoài việc tôi nói VN có 20,4 tỷ USD trái phiếu kho bạc Mỹ nên thực tế cái khối dự trữ ngọaị hối của VN chỉ vào khoảng chưa được 40 tỷ USD.

Việc cái chỉ số USDX ta lui về quá khứ là nó duy trì ở mức 94 trong tuần thứ 3 của tháng 1/2015 thì cái tỷ giá tiền đồng VND nó cũng chỉ ở mức 21.320 VND = 1 USD thôi. Tuy nhiên hiện nay là cũng cùng cái mức là chỉ số USDX trở lại mức giảm cũng quanh cái mốc 94 thì 1 USD có lúc đổi được 22.900 VND. Điều đó có nghĩa là đồng bạc VND của VN sau quãng thời gian đó nó không tăng mà sụt giảm đi cứ 1 USD thì người dân hay nhà đầu tư tích trữ tiền VND bị lỗ vốn 1.580 VND cho 1 USD, nếu nhân rộng ra hễ cứ 1 tỷ USD mua trái phiếu hay tích trữ tài sản tiền VND kể từ tuần thứ 3 của tháng 1 năm 2015 thì bây giờ phí tổn phải trả là người giữ tiền đồng để đầu tư sau khi chuyển từ USD sang tiền VND thì bây giờ kéo tiền ra thì thua lỗ nặng tới 1.580 tỷ VND / 1 tỷ USD, và doanh nghiệp quốc doanh nhà nước đi vay hay nhập khẩu mà thanh toán tiền USD trả nợ thì cứ nhân lên mà trả ra, đó là chưa kể nếu giữ tiền Mỹ đầu tư chứng khoán hay trái phiếu Mỹ thì còn được hưởng lãi suất và giá cổ phiếu tăng mà còn an toàn dù lời ít.

Đối với trái phiếu VN mà thanh toán bằng tiền VND cộng lãi suất cao thì quả nhiên bù đắp lại thì các khoản lời lỗ cũng không chênh lệch bao nhiêu. Nhưng cái rủi ro còn nhân đôi khi chẳng may tiền đồng VND bứt neo thì nhà đầu tư lỗ nặng chỉ trong thời gian ngắn, nên khi người ta nghe tỷ giá VND sụt giá thì giới đầu tư ồ ạt bán tháo tài sản niêm yết bằng tiền VND để chuyển qua USD như việc người ta bán tháo chứng khoán VN trong tháng qua thì khiến cho khối dự trữ ngoại hối của VN cũng bị sụt giảm mạnh chứ không thể tăng.

Chuyện khá chuyên môn nữa là hiện nay là VN gặp rủi ro quá cao khi dựa vào xuất nhập khẩu quá lớn, nhất là nền kinh tế dựa vào xuất khẩu mà thị truowngd tiêu dùng trong nước thì quá kém. Đó là bất cứ khi nào sự sút giảm về xuất khẩu như bảo hộ mậu dịch thì đều dội ngược vào tỷ giá hối đoái của đông bạc VND trượt giá cả.

Cho tới thời điểm bây giờ đây, có lẽ trên thế giới rất hiếm có quốc gia nào có đồng bạc héo úa theo năm tháng như đồng tiền VND. Sự trượt giá của đồng tiền nó không còn ký giải cho xuất khẩu nhiều và rẻ nữa, bởi vì chi phí tài chính cho sự lý luận tài trợ đồng tiền mất giá để xuất khẩu nó là bụp bợm của “con lừa thế kỷ”.

Lý do tôi giải thích dễ hiểu thế này, đó là hiện nay VN đang mắc nợ các khoản nợ trái phiếu quốc trái cần thanh toán nó đã ở mức gần như 65% của GDP, cộng với chi phí tài chính vay nợ rất tốn kém bởi lợi suất trái phiếu rất đắt và cao, cũng như lãi suất ngân hàng đã hạ tới mức âm tột cùng so với lạm phát mà lãi suất vẫn cao nhất Đông Nam Á thì việc tài trợ hay lý luận đồng bạc rẻ để dễ bề xuất khẩu là nguy hiểm, vì nó làm xói mòn giảm giá tài sản tích trữ của người dân.

Tuy nhiên việc tích trữ dự trữ ngoại hối đó nó không phải nhất thiết là mua nợ Mỹ như nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ để neo tỷ giá hối đoái cột chặt vào đồng USD mà các nước còn tích trữ bằng tài sản khác như vàng, tiền tệ các nước có mức khả tín đáng tin cậy cao như neo vào lãi suất LIBOR của những đồng tiền chính là USD, EUR, JPY, GBP (bảng Anh), Swiss franc (CHF),… kể cả các đồng tiền khác được tính cho giá trị đồng USD thông qua chỉ số USDX qua 6 đồng tiền EUR, đồng JPY, GBP (British Pound), Dollar Canada (CAD), CHF (Swiss Franc Thụy Sĩ), và đồng Swedish Krona (SEK Thụy Điển),…

Đó là quy tắc đầu tư an toàn nhất khi tích trữ tài sản có giá trị để tính toán cho xuất, nhập khẩu và giữ tỷ giá hối đoái. Vì thực tế các nước họ còn tích trữ khối dự trữ ngoại hối. Ví dụ như Malaysia dù chỉ tích trữ dự trữ ngoại hối 14 tỷ USD trái phiếu kho bạc Mỹ là thấp hơn VN, nhưng họ tích trữ tài sản khác như đồng EUR, JPY,…và cả vàng nữa. Cụ thể hiện nay dự trữ ngoại hối của Malaysia đang có 112,9 tỷ USD và trong đó họ có 37,6 tấn vàng. Trong khi Indonesia  thì có 80,6 tấn vàng (125 tỷ USD dự trữ ngoại hối),…

Chuyện khá chuyên môn nữa là hiện nay nắm giữ dự trữ ngoại hối bằng đồng USD như mua trái phiếu kho bạc Mỹ cao hơn Malaysia thì cũng dễ hiểu, đó là tôi giải thích thế này, vì hiện nay VN là quốc gia neo tỷ giá hối đoái cố định vào đồng USD, cũng như xuất khẩu của VN vào Mỹ nhiều hơn Malaysia. Một cách cụ thể nếu như từ tháng 1-3/2018 thì VN xuất khẩu qua Mỹ được 11,4 tỷ USD, và nhập khẩu từ Mỹ là 2,1 tỷ USD thì VN đạt thặng dư thương mại với Mỹ tới 9,3 tỷ USD, trong khi Malaysia thì chỉ đạt thặng dư thương mại (suất siêu) với Mỹ là 6,1 tỷ USD (tính từ tháng 1 cho tới tháng 3/2018) thì điều đó cũng dễ giải thích là VN đang cất giữ tài sản Mỹ nhiều nhất so với các tài sản dự trữ khác. Vì hãy nhớ rằng trong năm 2017 thì VN bán buôn với Mỹ đạt mức thặng dư thương mại lên tới con số đáng kinh ngạc là 38.4 tỷ USD (trong khi Malaysia chỉ đạt mức 24,6 tỷ USD thôi). Đó là cách mà VN tăng cường khối dự trữ ngoại hối của họ khi ưa chuộng tiền Mỹ.

Ôi thôi, tôi nghiệm ra rằng, với mức dự trữ ngoại hối này của VN là rất kém và rất rủi ro bứt neo đồng nội tệ VND của họ. Vì thực tế nền kinh tế VN hiện nay đã khai thác hết công suất về xuất khẩu, cũng như nhập khẩu vượt cả 200% so với tổng sản lượng GDP kinh tế của họ thì quá rủi ro. Vì đối với VN xuất khẩu gần như đạt 100% của GDP thì còn lơn gấp đôi Malaysia, vì dù quốc gia Hồi giáo này nổi tiếng dựa và ngoại thương xuất khẩu, nhưng họ cũng chỉ xuất khẩu đạt cao lắm cũng chỉ chiếm tới 52% so với GDP kinh tế của họ thôi. Ngay cả nước Đức là cường quốc nổi tiếng xuất khẩu và chưa khi nào bị thâm hụt thương mại thì xuất nhập khẩu nền kinh tế Đức cũng chỉ đạt tối đa 74% của GDP, và xuất khẩu riêng thôi cũng chỉ cỡ 57% của GDP mà thôi.

Hiện nay đồng USD đo theo chỉ số USDX tính kỳ hạn 3 tháng qua nó tăng gần mức 4,7% và đang đứng ở mức 94,16 đã làm sự bất an cho cả hệ thống tài chính và thị trường chứng khoán như đứng trên lửa ở VN. Đó là nguy hiểm, việc này nó không thể tái diễn mãi được.

Sau cùng tôi trích dẫn lại các phân tích về lạm phát, giảm phát trong kinh tế học mà Morgan Stanley NYSE: MS gợi ý.  Hiểu đơn giản nhất về lãi suất và sức khỏe nền kinh tế, được giới nghiên cứu phân tích tài chính đúc kết qua các cuộc khủng hoảng kinh tế Mỹ và thế giới. Chỉ cần căn cứ vào đó bất cứ ai, không cần phải là chuyên gia kinh tế cũng có thể nhận biết sức khỏe nền kinh tế. Cụ thể, được định nghĩa như sau:

"Lãi suất kiểm soát dòng tiền trong nền kinh tế. Lãi suất cao kiềm chế lạm phát, mà còn làm chậm nền kinh tế. Lãi suất thấp kích thích nền kinh tế, nhưng có thể dẫn đến lạm phát. Nếu lãi suất đang tăng và các chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đang giảm, điều này có nghĩa là nền kinh tế không quá nóng, đó là tốt. Nhưng, nếu lãi suất đang tăng và GDP đang giảm, nền kinh tế đang chậm lại quá nhiều, mà có thể dẫn đến suy thoái kinh tế. Nếu lãi suất đang giảm và GDP ngày càng tăng, nền kinh tế đang tăng tốc, và đó là tốt. Nhưng, nếu lãi suất đang giảm và chỉ số CPI đang tăng, nền kinh tế đang đi dần về lạm phát."

Theo tiếng Anh: "Interest rates control the flow of money in the economy. High interest rates curb inflation, but also slow down the economy. Low interest rates stimulate the economy, but could lead to inflation. If interest rates are increasing and the Consumer Price Index (CPI) is decreasing, this means the economy is not overheating, which is good. But, if rates are increasing and GDP is decreasing, the economy is slowing too much, which could lead to recession. If rates are decreasing and GDP is increasing, the economy is speeding up, and that is good. But, if rates are decreasing and the CPI is increasing, the economy is headed towards inflation.".

Nhưng trong đoạn: "Low interest rates stimulate the economy, but could lead to inflation,...". Đoạn này không áp dụng được cho khối kinh tế các nước dùng chung đồng Euro và nền kinh tế Nhật. Tức là đoạn này nói rằng: "Lãi suất thấp kích thích nền kinh tế, nhưng có thể dẫn đến lạm phát,...". Khốn nỗi nền kinh tế Nhật và khu vực đồng Euro đưa lãi suất về số âm mà còn không gây ra lạm phát, nó lại gây hiệu ứng ngược lại là giảm phát kinh niên.

(*) Tôi để lại đường dẫn về cách theo dõi tỷ giá đồng USD theo cách tính Foreign Exchange Rates - H.10: https://www.federalreserve.gov/releases/h10/hist/default.htm do FED lập ra để lưu trữ hồ sơ đầy đủ vể ảnh hưởng của tỷ giá đồng USD này. Bạn đọc nhấn vào nút tô màu xanh của các đồng tiền chủ lực có buôn bán ngoại thương với Mỹ sẽ lưu trữ tất cả tỷ giá hối đoái của nó.

Vẫn lại là câu chuyện giáo dục mục nát của VN

Ôi thôi, đã lâu tôi không ghé lại phân tích về kinh tế, tài chính và chứng khoán VN, vì dạo này tôi bận việc, và cũng ít chú ý thị trường này. Hình như mấy tháng nay ở VN toàn "significant negative news" (tin tức tiêu cực đáng kể), như thị trường cổ phiếu sụt giá, rồi nhiều thứ sắc thuế đánh đố người dân, họ chuyển cụm từ "thu phí, học phí" sang cụm từ "thu giá". Thật quái đản nhỉ !

Tôi rất quan tâm, và coi trọng giáo dục lên hàng đầu và cũng lại viết vài dòng về giáo dục ở VN, mà hiện nay người lãnh đạo Bộ GD&ĐT của VN là ông Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ này là kẻ bất tài vô năng lực nhất mà tôi chưa từng thấy nơi đâu trên thế giới. Học tới tới tiến sĩ mà phát biểu như vậy thì đất nước suy yếu mất. Hãy nhớ rằng trong quá khứ thì tôi đã từng làm phụ tá kinh tế của Đại học Cornell, chức danh về giảng dạy chuyên ngành tài chính như một giáo sư kinh tế danh dự, tôi cũng đã tham gia giảng dạy và đào tạo khá nhiều nhà đầu tư. Mặc dầu công việc giảng dạy đó nó không có ý nghĩa với tôi cả, nhưng hãy nhớ rằng trong sự nghiệp phân tích kinh tế, phân tích tài chính, phân tích các thị trường chứng khoán, nghiên cứu vốn chủ sở hữu tại công ty,...thì tôi đã nhận thấy rằng không có bất cứ một quốc gia nào phát triển được nếu nền móng giáo dục mục nát. Những quốc gia giàu có, tiên tiến bậc nhất thế giới thì người ta đặt nặng hệ thống giáo dục lên trên hàng đầu. Mà giáo dục đối với các nước như VN lại càng phải tách rời cái sự "con buôn giáo dục" ra ngay. Vì nó vi phạm ngay chính cái giáo điều của Chủ nghĩa cộng sản. Vì Chủ nghĩa cộng sản có một triết lý mà tôi trícch nguyên văn rất lý tưởng, đó là: “Giáo dục miễn phí cho tất cả trẻ em ở các trường công lập”, hay Free education for all children in public schools.

Ôi thôi, tôi thật mỉa mai là hiện nay cái chế độ nhà nước VN nó có thực sự là Chủ nghĩa xã hội lý tưởng hay không, mà tôi mỉa mai nghi ngờ nó chỉ là cái vỏ bọc giả hiệu chỉ để phục vụ cho nhóm thiểu số lãnh đạo quốc gia này mãi mãi vậy.

Cũng nhắc lại  rằng, có lẽ nếu nhà nước VN này muốn cải tổ lại hệ giáo dục thực sự để mơ chuyện rồng cọp tiến tới nền kinh tế 4.0 thì ngay bây giờ họ cần đuổi ngay cái ông bộ trưởng Phùng Quang Nhạ này khỏi chức Bộ trưởng Bộ GD&ĐT này thì nói người ta mới tin được đất nước này có thực sự đi lên hay muốn tụt hậu để ngu dân nhằm dễ quản lý lãnh đạo người dân họ.